Lege koffieschappen: wat speelt er?

Op 27 februari 2025 verscheen in het nieuws een opvallend bericht over supermarkten die te kampen hebben met lege koffieschappen. De kop luidde: “Lege koffieschappen raken supermarkten: ‘Deze grote schaal is uitzonderlijk’”. Daarin werd onder meer gesteld dat de onderhandelingspositie tussen supermarkten en koffieproducenten op scherp staat. Volgens verschillende retail deskundigen is het ongekend dat zoveel winkels in zo’n korte tijd hun koffieschappen niet kunnen vullen.

Het artikel benoemde hoe koffie voor consumenten in Nederland van essentieel belang is. Niet alleen omdat mensen hier gemiddeld meerdere koppen per dag drinken, maar ook omdat supermarkten zich sterk profileren op prijsacties rondom dit product. Lege koffieschappen betekenen in dit geval omzetverlies en ontevreden klanten. Verschillende marktpartijen onderhandelen daarom keihard om de prijs voor de consument zo laag mogelijk te houden.

Naast de impact in Nederland worden ook andere landen getroffen door hoge koffieprijzen en beperkte voorraden. Deskundigen benadrukken dat de combinatie van stijgende productiekosten, geopolitieke onrust en veranderende weersomstandigheden in koffieproducerende gebieden een ongewoon heftige cocktail vormen. De schaarste aan bepaalde merken in winkels is dan ook geen op zichzelf staand verschijnsel.

Een passage uit een online discussieforum illustreert de situatie: “In veel winkels is nog wel huismerk koffie te vinden of koffie van andere merken dan in het artikel genoemd. Ik zie het probleem niet, je kunt nog steeds koffie krijgen die ook prima te pruimen is.” Echter, voor loyale koffiedrinkers die zweren bij hun favoriete variant of voor mensen die koffieschenken als cadeau, kan het behoorlijk vervelend zijn als juist díe soort uitverkocht is.

Achtergrond: waarom koffie zo belangrijk is

Een dagelijkse gewoonte voor miljoenen

Koffie heeft zich wereldwijd ontwikkeld van een luxeproduct tot een dagelijks genotsmiddel voor miljoenen mensen. In Nederland is koffie al decennialang verweven in het sociale en werkgerelateerde leven. Denk aan het bekende koffierondje op kantoor, het kopje koffie om de dag te beginnen of het bakje troost bij een goed gesprek thuis. Koffie is zo normaal geworden dat het pas écht opvalt wanneer het niet verkrijgbaar is of schaarser wordt.

Historisch gezien komt koffie oorspronkelijk uit Ethiopië. Van daaruit vond het een weg via handelsroutes naar het Midden-Oosten en Europa. In de loop der eeuwen ontstonden talloze bereidingsmethoden, smaakvariaties en regionale voorkeuren. Nederland heeft in de moderne tijd een sterke koffiecultuur ontwikkeld, met een grote diversiteit aan merken, soorten en manieren van zetten. Deze cultuur maakt dat de gemiddelde consument kritisch is over smaak, prijs en kwaliteit.

Economische waarde en concurrentie

Omdat koffie zo’n belangrijk product is, wordt het gezien als een trekker voor andere boodschappen. De logica is simpel: wie voor koffie naar de winkel gaat, zal daar vaak ook andere producten meenemen. Daarom wordt er fel gestreden om de aandacht van de koffieliefhebber. Winkels concurreerden tot voor kort vooral met prijsacties en loyaliteitsprogramma’s, wat leidde tot een gewoonte onder consumenten om geregeld te zoeken naar de beste aanbiedingen voor hun favoriete merk of variëteit.

Deze prijsconcurrentie komt echter niet zomaar uit de lucht vallen. Achter de schermen vinden er intensieve onderhandelingen plaats met koffieproducenten, die ook hun eigen marges willen behouden of vergroten. Een balans vinden tussen betaalbaarheid, marge en beschikbaarheid is voor zowel winkelketens als producenten een uitdaging. Wanneer die balans verstoord raakt, kan dat leiden tot onenigheid en – in het ergste geval – lege koffieschappen.

Ontwikkelingen in de koffiesector

De veranderende wensen van de consument

Eén van de grootste veranderingen in de koffiesector is de toenemende vraag naar specialty koffie, biologische varianten en fairtrade-producten. Consumenten hechten steeds meer waarde aan duurzame productie en eerlijke handel. Dit zet producenten aan om te investeren in kwaliteitsverbetering, milieuvriendelijke teelt en betere arbeidsomstandigheden. Daardoor kan de prijs van bepaalde koffiesoorten stijgen, wat weer invloed heeft op de prijsonderhandelingen met winkels.

Daarnaast speelt de ontwikkeling van koffieapparatuur een rol. Bijna elke huishouding heeft wel een machine voor filterkoffie, cups of bonen. De populariteit van geavanceerde espressomachines zorgt bovendien voor een groeiende vraag naar kwalitatief hoogwaardige bonen. Waar vroeger gemalen koffie de standaard was, zien we nu dat veel mensen overstappen op vers gemalen bonen. Ook capsules en pads zijn nog altijd populair, maar er heerst discussie over de milieubelasting van deze verpakkingsvormen.

Schaarste versus overdaad

Het is paradoxaal dat consumenten in het ene segment geconfronteerd worden met lege koffieschappen, terwijl in het andere segment een overvloed aan keuze lijkt te bestaan. Dit komt doordat er een verschil is tussen wat massaal wordt ingekocht door winkels en wat producenten beschikbaar stellen. Bij bekendere koffievarianten is de onderlinge concurrentie heviger en zijn de marges vaak scherper. Bij nichesoorten of kleinere merken kan de vraag lager zijn, waardoor de voorraad stabiel blijft.

Ook kan het voorkomen dat bepaalde koffievarianten tijdelijk niet leverbaar zijn door logistieke uitdagingen, zoals vertragingen in havens of tekorten aan transportcapaciteit. De koffiesector is enorm afhankelijk van wereldwijde aanvoerroutes, wat de kwetsbaarheid bij onverwachte gebeurtenissen vergroot. Denk aan natuurrampen, stakingen of plotse prijsstijgingen van grondstoffen zoals verpakkingsmateriaal.

De impact van prijs en onderhandelingen

Hoe winkels en producenten de prijs bepalen

De prijs van koffie op het schap is het resultaat van een complexe keten: van koffieboer tot branderij en van logistiek tot eindverkoop. Elke schakel in deze keten moet winst maken of minimaal kostendekkend kunnen werken. Winkels en producenten onderhandelen doorgaans op het scherpst van de snede. Wanneer een producent zijn inkoopprijzen moet verhogen door schaarste of door een stijgende koffieprijs op de wereldmarkt, zal deze dat willen doorberekenen aan de winkel. De winkel wil echter zijn eigen marge beschermen en tegelijkertijd de consumentenprijs laag houden.

Dit spanningsveld leidt soms tot patstellingen, waarbij partijen geen akkoord bereiken. Het gevolg: bepaalde merken of varianten komen (tijdelijk) niet in de schappen te liggen totdat er een compromis wordt bereikt. Wanneer twee grote spelers in de markt met elkaar botsen, kan dit merkbaar worden in een groot deel van het land, omdat zij een aanzienlijk marktaandeel hebben. Dat is precies wat de laatste tijd gebeurt, en dat verklaart de uitzonderlijke schaal van de lege koffieschappen.

Voorbeelden van harde onderhandelingen

Zonder specifieke namen te noemen, is het duidelijk dat er altijd een spanningsveld bestaat tussen supermarkten die hun deuren voor miljoenen klanten openen en grote koffiebedrijven die wereldwijd actief zijn. Beide hebben belang bij een aantrekkelijke prijs en een constante aanvoer, maar de marges zijn krap. Zodra één partij de prijzen probeert te verhogen, kan de ander weigeren die verhoging te accepteren, wat leidt tot blokkades in de distributie.

Voor consumenten is dit vaak frustrerend, omdat zij afhankelijk zijn van het aanbod in de winkels. Het gebrek aan alternatieve verkooppunten voor een bepaalde koffiesoort kan de irritatie verhogen, zeker als iemand gewend is om een specifieke smaak of merk te drinken. Tegelijkertijd kan dit ook kansen bieden voor andere koffiebedrijven die wél aan de onderhandelingstafel met een winkel tot overeenstemming komen.

Rol van discounters en verschuiving in de markt

Discounter model: minder soorten, grotere inkoop

Er is in het nieuws herhaaldelijk gewezen op het feit dat sommige discounters nog wel volle koffieschappen hebben. Dit heeft onder andere te maken met hun inkoopmodel. Discounter winkels bieden meestal een beperkt assortiment aan, maar kopen grote volumes van specifieke producten in. Door deze grote volumes zijn ze in staat om scherper te onderhandelen. Vaak zijn ze bereid om direct grote partijen af te nemen, waardoor de producent snel van zijn voorraad af is en een stabiele afzet heeft.

Voor de consument lijkt het hierdoor alsof discounters beter in staat zijn om de voorraden op peil te houden. Dit is niet altijd een garantie voor de toekomst, maar het geeft hen op korte termijn wel een concurrentievoordeel. Zeker wanneer ze populaire koffiesoorten goedkoper kunnen aanbieden dan andere winkels, is de kans groot dat consumenten overstappen naar deze discounters.

Verschuivende klantenstromen

Wanneer klanten merken dat hun favoriete product bij een reguliere winkel niet te vinden is, is de drempel om eens een discounter binnen te lopen relatief laag. Op die manier kan er een structurele verschuiving in het koopgedrag optreden. Als de prijs én de beschikbaarheid bij de discounter beter is, zullen veel mensen geneigd zijn dit nieuwe koopgedrag aan te houden, zelfs als de oorspronkelijke winkel de koffie later weer in het assortiment krijgt.

Deze dynamiek maakt het voor supermarkten extra belangrijk om snel tot overeenstemming te komen met hun koffieleveranciers. Elke dag zonder het geliefde zwarte goud in de schappen kan immers leiden tot een daling in marktaandeel en reputatieschade. Consumenten willen niet van winkel naar winkel hoeven rennen om hun favoriete merk te bemachtigen; ze kiezen voor het gemak en de zekerheid die een volledig aanbod biedt.

Wereldwijde factoren die de koffieprijs beïnvloeden

Extreme weersomstandigheden

Verschillende koffieproducerende landen hebben de afgelopen jaren te maken gehad met extreme weersomstandigheden zoals langdurige droogte, overstromingen en vorstperiodes op ongebruikelijke momenten. Deze weersinvloeden hebben een directe impact op de koffieteelt. Wanneer de oogst mislukt of kleiner uitvalt dan normaal, stijgt de prijs op de wereldmarkt door het beperkte aanbod. Producenten moeten dan meer betalen voor hun grondstoffen, wat uiteindelijk in de schappen merkbaar wordt.

Geopolitieke onrust en economische onzekerheid

Naast het weer spelen ook geopolitieke factoren en economische onzekerheid een rol. Internationale handelsoorlogen, sancties en valutakoersen kunnen de prijs van grondstoffen sterk beïnvloeden. Zo kunnen hogere importtarieven of politieke spanningen leiden tot een afname in export of een stijging van de transportkosten. Ook de brandstofprijs en de fluctuatie van de wereldhandel door bijvoorbeeld pandemieën hebben invloed op de uiteindelijke kostprijs van koffie.

Stijgende consumptie in opkomende markten

Tot slot is er een groeiende koffiecultuur in opkomende markten, met name in delen van Azië. Waar men voorheen meer thee dronk, neemt de koffiedrang sterk toe. Deze nieuwe groep consumenten zet de wereldwijde vraag verder onder druk. Als de productiecijfers niet in hetzelfde tempo groeien, resulteert dat in hogere prijzen. Voor de Nederlandse markt betekent dit dat ook hier de koffieprijs blijft stijgen, want de vraag naar kwaliteitskoffie neemt wereldwijd toe.

Koffiecultuur: waarom Nederlandse consumenten geen dag zonder kunnen

Koffie als sociaal bindmiddel

In Nederland speelt koffie een belangrijke sociale rol. Of het nu gaat om een zakelijke meeting, een familiebezoek of een spontaan burengesprek, vaak begint het contact met de vraag: “Wil je koffie?” Deze gastvrijheid is zó diep geworteld in de cultuur, dat menig huishouden zich geen raad weet als de koffie op is. Bovendien vormt het drinken van koffie op veel werkplekken het moment van informeel overleg en ontspanning.

Traditie en innovatie

Nederland kent tal van tradities rondom koffie. Denk aan het kopje filterkoffie bij het ontbijt, de ochtendpauze op kantoor of het kopje koffie met een koekje in de middag. Tegelijkertijd zijn Nederlanders zeer ontvankelijk voor innovatie: van bijzondere smaakvariaties tot nieuwe apparatuur. Het is dan ook niet verrassend dat veel consumenten het als een groot gemis ervaren wanneer ze hun vertrouwde koffie niet kunnen vinden.

Daarbij komt dat sommige varianten specifiek worden gelinkt aan bepaalde momenten van de dag of gelegenheden. Er is bijvoorbeeld koffie die men bij speciale feestdagen koopt of meeneemt als men op visite gaat. Op het moment dat juist deze variant ontbreekt, kan dat voelen alsof een traditie doorbroken wordt. Dit verklaart deels de commotie rond de lege koffieschappen en de felle online discussies erover.

Alternatieven als de koffieschappen leeg zijn

Huismerk en minder bekende merken

Mocht je favoriete merk of variant niet verkrijgbaar zijn, dan kun je altijd andere opties overwegen. Veel winkels hebben hun eigen huismerk dat qua smaak en kwaliteit vaak prima mee kan. Daarnaast zijn er kleinere, minder bekende merken die goede beoordelingen krijgen van koffieliefhebbers. Het kan zeker de moeite waard zijn om eens iets nieuws te proberen. Je ontdekt mogelijk een nieuwe smaak die je positief verrast.

Kopen via online specialty winkels

Naast fysieke winkels zijn er talloze online specialty shops die zich specialiseren in bijzondere bonen, single-origin varianten of fairtrade koffie. Hoewel de prijs soms hoger ligt, krijg je vaak wel zeer verse koffie van hoge kwaliteit. Bovendien is de kans kleiner dat deze kleinere leveranciers meteen door hun voorraad heen zijn wanneer de markt onder druk staat. Online bestellen kan een praktisch alternatief zijn als je geen leeg schap wilt aantreffen in de supermarkt.

Een blik op alternatieve dranken

Natuurlijk is koffie niet de enige warme drank die bestaat. Als de schappen écht leeg zijn en je geen alternatief kunt vinden, zou je kunnen experimenteren met thee, cichorei of andere warme drankproducten. Al vervangt niets voor de doorgewinterde koffiedrinker echt de smaak en geur van een vers gezet kopje, kan afwisseling wel bijdragen aan een bredere smaakbeleving. Sommige mensen ontdekken zelfs dat een periode zonder koffie best verfrissend kan zijn voor lichaam en geest.

Is een chocoladecadeau een smakelijk idee?

Wanneer je koffie wilt kopen als geschenk, maar de koffieschappen leeg zijn, kan een chocoladecadeau een uitstekend alternatief vormen. Chocolade heeft, net als koffie, een rijke geschiedenis en biedt een divers pallet aan smaken en kwaliteitsniveaus. Een mooi verpakt chocoladecadeau kan minstens zo feestelijk overkomen als een luxe koffiepakket.

Er zijn talloze soorten chocoladecadeaus beschikbaar: van pralines tot repen met bijzondere ingrediënten zoals noten, karamel en exotische vruchten. Net als bij koffie, kun je kiezen voor fairtrade-opties, biologische productie of zelfs lokale chocolademakers die het hele proces van boon tot reep in eigen beheer houden. Daarmee zorg je niet alleen voor een smaakvol presentje, maar ook voor een verantwoorde aankoop.

Bovendien is chocolade universeel geliefd en vaak gemakkelijker te vinden dan specifieke koffiesoorten. In periodes van koffietekorten kan het dus verstandig zijn om over te stappen op chocoladecadeaus, zeker als je iemand wilt verrassen die net als jij een liefhebber is van intense smaken en aromatische belevingen.

Praktische tips voor het kiezen van een cadeautje

Kies voor kwaliteit en presentatie

Of je nu koffie of chocolade weggeeft, de presentatie maakt vaak het verschil tussen een ‘gewoon’ cadeau en iets speciaals. Een geschenkset in een mooie verpakking of een mandje gevuld met lekkernijen kan al veel doen voor de beleving. Zorg dat je, indien mogelijk, wat achtergrondinformatie toevoegt over de herkomst of de smaakprofielen van het product. Dat maakt het cadeau niet alleen lekker, maar ook interessant.

Denk aan persoonlijke voorkeuren

Weet je of de ontvanger meer van pure smaken houdt of juist van zoete varianten? Houd hier rekening mee bij het samenstellen van je cadeau. Bij koffie kun je bijvoorbeeld kiezen voor een pittige espresso, een mildere roast of zelfs decafé als je weet dat de ontvanger niet veel cafeïne kan verdragen. Bij chocoladecadeaus kun je een mix kiezen van puur, melk en wit, of voor speciale vullingen en combinaties die echt bijzonder zijn.

Alternatieve verpakkingen

Is je oog gevallen op een bepaald merk of een specifieke soort koffie die moeilijk te vinden is? Overweeg dan om losse bonen of een zak gemalen koffie te combineren met een gepersonaliseerd kaartje of een klein accessoire, zoals een stijlvolle mok of een chocoladereep. Op die manier kun je toch een compleet pakketje creëren, zelfs als de standaard geschenkverpakkingen niet beschikbaar zijn.

Veelgestelde vragen over lege koffieschappen

1. Hoe komt het dat zoveel koffieschappen leeg zijn?

Volgens diverse nieuwsberichten en sectoranalisten hebben supermarkten te maken met stevige onderhandelingen met leveranciers. Daarnaast zijn de wereldwijde prijzen voor koffie hoog door schaarste en stijgende vraag. Samen leidt dit ertoe dat winkels niet altijd de gewenste voorraden kunnen inkopen of dat producenten even wachten met leveren totdat er een prijsovereenkomst is.

2. Kan ik nog wel ergens koffie krijgen?

Ja, er is nog steeds koffie verkrijgbaar, maar mogelijk niet je favoriete merk of variant. Sommige winkels hebben hun huismerk nog op voorraad, en discounters houden vaak grotere voorraden aan. Online specialty winkels zijn eveneens een goed alternatief, vooral als je bereid bent om iets meer te betalen voor bijzondere koffie.

3. Waarom is koffie zo belangrijk voor winkels?

Koffie wordt door een groot deel van de consumenten dagelijks gebruikt, waardoor het een ‘traffic builder’ is: mensen komen naar de winkel voor koffie en nemen andere boodschappen mee. Een lege koffiesectie kan leiden tot misgelopen omzet en zelfs klanten die hun winkeltrouw opzeggen om elders te gaan winkelen.

4. Wat als ik koffie als cadeau wilde kopen?

Als de koffieschappen leeg zijn, is een chocoladecadeau een smakelijk en veelzijdig alternatief. Net als koffie is er veel variatie in chocoladesoorten en verpakkingen, waardoor je makkelijk iets feestelijks kunt samenstellen.

5. Blijven de koffieschappen lang leeg?

Deze situatie is uitzonderlijk, maar in de regel wordt er uiteindelijk wel een compromis bereikt tussen winkels en fabrikanten. Hoe lang dat duurt, hangt af van de bereidheid om water bij de wijn te doen. De verwachting is wel dat de koffieprijzen voorlopig hoog blijven.

6. Hoe kan ik voorkomen dat ik zonder koffie kom te zitten?

Je kunt een kleine voorraad aanleggen van je favoriete merk, mits die beschikbaar is. Kijk ook eens naar alternatieve merken of andere verkooppunten. Wie meer flexibiliteit toont in smaakvoorkeur, zal minder last hebben van lege schappen.

Conclusie

Lege koffieschappen zijn tegenwoordig een realiteit in diverse winkels. De achterliggende oorzaak ligt in de combinatie van stevige onderhandelingen tussen supermarkten en leveranciers, hogere productiekosten en mondiale ontwikkelingen die de koffieprijs opdrijven. Voor de Nederlandse consument, die een sterke koffiecultuur kent, is het ontbreken van de dagelijkse kop koffie of het gewenste merk een frustrerende ervaring. Toch zijn er voldoende alternatieven: huismerkproducten, online specialty shops of zelfs een overstap naar een andere warme drank.

Daarnaast biedt een chocoladecadeau een uitkomst voor wie koffie als geschenk wilde geven. Chocolade is een geliefd product, eveneens rijk aan geschiedenis, smaken en presentatiemogelijkheden. In tijden van schaarste is het slim om open te staan voor nieuwe opties en misschien wel te ontdekken dat er meer is dan alleen het vertrouwde kopje koffie. Hoe de markt zich verder ontwikkelt, zal afhangen van de wereldwijde koffieteelt, de economische omstandigheden en de bereidheid van marktpartijen om tot evenwichtige prijsafspraken te komen.

Uiteindelijk zal koffie niet zomaar verdwijnen uit het Nederlandse winkelbeeld: de cultuur en vraag zijn daarvoor te groot. Desalniettemin zullen de prijzen naar verwachting relatief hoog blijven, mede door groeiende consumptie in andere delen van de wereld en onzekerheden in productiegebieden. Tot die tijd is het zaak om creatief te blijven, nieuwe smaken te ontdekken en – mocht je favoriete merk (tijdelijk) verdwenen zijn – gewoon even te genieten van een lekker stuk chocolade.