Nepagenten: hoe herken je ze en wat kun je eraan doen?

Nepagenten: hoe herken je ze en wat kun je eraan doen?

10 maart 2025 | Door | Economie

Antwoord in het kort: Nepagenten, ook wel valse politieagenten of oplichters in uniform genoemd, misleiden je door zich voor te doen als echte functionarissen van de politie of overheidsinstanties. Ze proberen zo toegang te krijgen tot jouw waardevolle bezittingen of persoonlijke informatie. Door goed op te letten, te vragen naar een legitimatiebewijs en bij twijfel direct de politie te bellen, kun je voorkomen dat je slachtoffer wordt. In dit artikel vind je tips, signalen en concrete voorbeelden om nepagenten te herkennen én te bestrijden, evenals informatie over het belang van vulnerability management voor digitale veiligheid.

Inhoudsopgave

Inleiding

Nepagenten vormen een groeiend probleem in diverse steden en regio’s. De werkwijze is vaak gewiekst en zorgvuldig voorbereid, waardoor mensen – met name ouderen – gemakkelijk slachtoffer kunnen worden. Slachtoffers worden gebeld of benaderd door iemand die zich voordoet als een politiefunctionaris. Deze persoon beweert bijvoorbeeld dat er criminelen in de buurt actief zijn en raadt aan om waardevolle spullen tijdelijk ‘veilig te stellen’. In werkelijkheid nemen deze nepagenten jouw eigendommen mee en zie je ze nooit meer terug.

Dat fraudeurs zich voordoen als politieagent, is geen nieuwe trend. Al sinds het bestaan van autoriteiten zijn er kwaadwillenden die zich net iets te graag uitgeven voor wetsdienaars. De laatste jaren valt echter op dat de methodes professioneler worden. Zo wordt er gebruikgemaakt van overtuigende valse identiteitsbewijzen en worden telefoonnummers gemanipuleerd om op de echte politielijn te lijken. Tegelijkertijd nemen deze oplichters steeds vaker contact op met potentieel kwetsbare doelgroepen, zoals senioren, alleenstaanden en mensen die niet bekend zijn met deze vormen van fraude.

In dit blogartikel duiken we dieper in op het fenomeen ‘nepagenten’, bespreken we recente gebeurtenissen in Nederland en reiken we tips aan om jouw veiligheid te waarborgen. Ook leggen we uit hoe je een nepagent op tijd kunt herkennen, hoe je moet handelen als je te maken krijgt met zo’n oplichter en waarom het doen van melding of aangifte zo belangrijk is. Verder maken we een link naar digitale veiligheid en het concept van ‘vulnerability management’ (in het Nederlands ook wel kwetsbaarheidsbeheer genoemd) om te laten zien hoe je in zowel de fysieke als de digitale wereld je weerbaarheid kunt vergroten.

Met deze informatie hopen we je bewust te maken van de gevaren, je te leren welke stappen je kunt zetten om jezelf en jouw omgeving te beschermen, en je een inkijkje te geven in hoe zowel de politie als burgers gezamenlijk kunnen bijdragen aan het voorkomen en bestrijden van deze praktijken.

Wat zijn nepagenten?

Wat zijn nepagenten

Nepagenten zijn personen die zich ten onrechte voordoen als vertegenwoordigers van de politie of andere handhavingsinstanties. In het Nederlands wordt ook de term ‘valse politieagenten’ gebruikt. Ze kunnen allerlei vormen aannemen: van mensen die een uniform dragen tot personen die alleen een geloofwaardig verhaal hebben en bepaalde officiële woorden gebruiken. Het doel is vrijwel altijd hetzelfde: een poging om (financieel) voordeel te behalen door anderen om de tuin te leiden.

Dit fenomeen is niet uniek voor Nederland, maar komt ook in andere landen voor onder verschillende benamingen. Fraudeurs vinden het imago van een agent aantrekkelijk vanwege het vertrouwen dat veel mensen, met name kwetsbare mensen, hebben in de politie. Door uit te stralen dat zij ‘de wet’ vertegenwoordigen, hopen deze criminelen twijfels weg te nemen en slachtoffers zover te krijgen dat ze waardevolle eigendommen afstaan of informatie verstrekken die later kan worden misbruikt (zoals bankgegevens of pincodes).

Er zijn talloze vormen van oplichting waarin nepagenten opereren. Denk aan ‘babbeltrucs’ bij ouderen, waarbij de nepagent een smoes verzint om een woning binnen te komen. Ook worden mensen telefonisch benaderd met de mededeling dat er een ernstig veiligheidsrisico is. Hoe creatief en divers de methodes ook zijn, de kern blijft dat men probeert te profiteren van het vertrouwen dat het publiek normaal gesproken in de politie heeft.

Daarnaast zijn er ook gevallen bekend waarbij oplichters complete nep politiebureaus of nep kantoren inrichten, al komt dat in Nederland minder vaak voor. Toch is het goed om alert te blijven op het bestaan van deze praktijken, want zelfs een overtuigende badge of een in elkaar geknutselde balie kan sommige mensen misleiden. De oplichters gaan soms heel ver en investeren flink in materiaal en geloofwaardige documenten.

Hoe herken je een nepagent?

Officieel legitimatiebewijs

Een echte politieagent heeft altijd een officieel legitimatiebewijs bij zich. Dit is een pasje op creditcardformaat met een foto, naam en een uniek identificatienummer. Valse agenten hebben dit niet of tonen een zelfgemaakt pasje zonder watermerken of andere echtheidskenmerken. Let goed op de kwaliteit van het pasje: echte politiepassen zijn voorzien van officiële echtheidskenmerken die lastig na te maken zijn. Bovendien toont een echte agent in burgerkleding dit legitimatiebewijs meestal meteen uit zichzelf.

Uniform en uitrusting

Een uniform alleen is niet genoeg om aan te tonen dat iemand een officiële agent is. Nepagenten kunnen online of in bepaalde winkels vrij eenvoudig aan tenues komen die sterk lijken op officiële politie-uniformen. Let daarom ook op andere signalen, zoals de afwezigheid van een herkenbare politieauto, een onvolledige uitrusting of een gebrek aan kennis van politiezaken. Een echte agent weet waar hij of zij het over heeft, terwijl een nepagent vaak bluft en vaag blijft.

Communicatie en houding

Nepagenten maken gebruik van geraffineerde babbeltrucs om mensen te overtuigen. Ze stellen veel vragen over jouw bezittingen of financiën, terwijl echte politieagenten dat zelden direct zullen doen. Vaak ontbreekt ook de officiële toon die je bij de politie zou verwachten. Daarnaast kunnen nepagenten zich nerveus gedragen als je doorvraagt of als je hun legitimatiebewijs wat langer bestudeert.

Onlogische verhalen

Een nepagent zal zelden met een logisch en samenhangend verhaal komen wanneer je kritische vragen stelt. Als iemand bijvoorbeeld beweert dat je bij een politiebureau moet ‘inchecken’ en je daarvoor eerst al je waardevolle spullen moet afstaan, is dat een signaal dat er iets niet klopt. De politie zal nooit zomaar om sieraden, bankpassen of contant geld vragen om dat ‘veilig te stellen’.

Veelvoorkomende werkwijzen van nepagenten

Werkwijzen nepagenten

Nepagenten passen doorgaans een aantal beproefde trucs toe om hun slachtoffers te misleiden. De volgende methodes komen in de praktijk vaak voor:

Babbeltruc bij de deur

Een van de meest bekende vormen is de babbeltruc. Hierbij belt een ‘agent’ aan met een dringend verzoek of smoes. Soms zeggen ze dat ze onderzoek doen in de buurt en even binnen willen kijken of dat er waardepapieren in gevaar zijn. Hierdoor creëren ze een valse urgentie, zodat je sneller geneigd bent om mee te werken. In werkelijkheid is het doel om toegang te krijgen tot je woning en waardevolle voorwerpen.

Telefonische oplichting

Bij telefonische oplichting benaderen nepagenten vaak senioren. Ze waarschuwen bijvoorbeeld dat er criminelen in de buurt zijn die uit zijn op sieraden, bankpassen of contant geld. Dan volgt een verzoek om die eigendommen snel aan een agent mee te geven die langskomt. Zo gauw de malafide agent je eigendommen in handen krijgt, verdwijnt hij met de noorderzon. Soms wordt er bovendien gevraagd naar bankgegevens of pincodes, zogenaamd om alles extra te beveiligen.

Valse boete of nep controle

Een andere methode is de valse boete of controle op straat. Men draagt een nep uniform of laat een vervalste agenten pas zien. Dan volgt een beschuldiging dat je een verkeersovertreding hebt begaan of dat je voertuig niet in orde is. Je wordt onder druk gezet om ter plekke een boete te betalen in contanten of via een betaal app. Ook kan het gebeuren dat er wordt gevraagd om je bankpas af te geven voor ‘verificatie’.

Internationale oplichting

Sommige nepagenten zeggen te komen van internationale opsporingsinstanties of interpol organisaties. Zij beweren dat je betrokken zou zijn bij een misdrijf in het buitenland of dat je in de gaten wordt gehouden. Dit gebeurt vooral per e-mail of telefoon. Hierop volgt de melding dat je geld moet overmaken om een (fictief) arrestatiebevel te laten vervallen. Het is een vorm van afpersing in combinatie met nepagentenfraude.

Recente voorbeelden uit de media

Laatst gewijzigd op: 07 februari 2025
Plaatsnaam: Eindhoven

Uit berichtgeving van kranten en online nieuwskanalen blijkt dat nepagenten actief blijven en regelmatig slachtoffers proberen te maken in diverse steden. Een recent voorbeeld is afkomstig uit Eindhoven. Dankzij de alertheid van oplettende burgers en de snelle reactie van echte agenten zijn er gisteren maar liefst vijf personen aangehouden in een onderzoek naar nepagenten.

Twee van deze nepagenten hadden geprobeerd slachtoffers te maken in Eindhoven. Zij belden aan bij een ouder echtpaar en deden zich voor als politiefunctionarissen die zogenaamd waardevolle spullen wilden ‘veiligstellen’. De twee jonge verdachten, beiden 21 jaar en afkomstig uit een andere stad, werden op heterdaad betrapt en aangehouden toen zij bij de voordeur verschenen. Het echtpaar had namelijk 112 gebeld nadat ze het verhaal niet vertrouwden.

Op dezelfde avond werden nog eens drie personen aangehouden die in hun auto sieraden en munten bij zich hadden. De goederen bleken afkomstig te zijn van een eerdere babbeltruc met dezelfde werkwijze. Ook hier waren de nepagenten erin geslaagd om waardevolle bezittingen mee te nemen van slachtoffers. De drie personen in de auto zijn nu in onderzoek: de politie probeert te achterhalen hoe ze aan de spullen gekomen zijn en of er een verband bestaat met andere frauduleuze praktijken.

Deze zaak in Eindhoven onderstreept hoe belangrijk het is om alert te blijven. Zelfs wanneer iemand een geloofwaardig verhaal ophangt, is het van groot belang om de echtheid te verifiëren. De politie herhaalt vaak dat echte agenten nooit zomaar bellen of vragen om kostbare eigendommen af te geven. Als dit wel gebeurt, is de kans groot dat er sprake is van nepagenten of soortgelijke oplichters.

Wat te doen bij confrontatie met nepagenten?

Veel mensen weten niet goed hoe ze moeten handelen wanneer ze plotseling met nepagenten te maken krijgen. Door de schrikreactie kunnen slachtoffers overhaaste beslissingen nemen. Daarom is het goed om een aantal richtlijnen paraat te hebben:

1. Blijf kalm en kritisch

Probeer je niet te laten overweldigen door de situatie. Laat je niet onder druk zetten en neem de tijd om na te denken of het verhaal logisch klinkt. Echte politieagenten nemen doorgaans de tijd om uit te leggen wat er aan de hand is en waarom ze iets vragen.

2. Vraag naar legitimatie

Zoals eerder genoemd, heeft een echte agent altijd een officieel politie pasje op zak. Wees niet bang om de legitimatie goed te bekijken en te vragen naar het registratienummer. Je mag ook een foto maken van het pasje als je twijfelt, hoewel echte agenten dit soms niet prettig vinden. In ieder geval moet je de tijd krijgen om het document te bestuderen.

3. Bel direct de politie bij twijfel

Geef nooit zomaar sieraden, geld of andere waardevolle spullen af. Ook niet als men zegt dat dit voor je eigen veiligheid is. Word je gebeld door iemand die beweert bij de politie te werken, maar voel je nattigheid? Hang dan direct op en bel zelf de politie via 0900-8844 of, als er sprake is van een noodsituatie, via 112. Zo controleer je of er daadwerkelijk een onderzoek of melding is.

4. Laat niemand zomaar binnen

Ook al zien ze er geloofwaardig uit, wees terughoudend met het binnenlaten van onbekenden. Houd de deur op een kier met de kierstandhouder indien je die hebt. Is er een belangrijke reden dat de persoon naar binnen moet, dan kun je voorstellen om eerst te bellen naar het politiebureau voor verificatie.

5. Vertel anderen in de buurt

Als je merkt dat er nepagenten in de buurt actief zijn, waarschuw dan buren, familieleden en vrienden. Zeker ouderen en mensen die minder mobiel zijn, lopen risico. Door hen te informeren, vergroot je de kans dat ook zij op tijd argwaan krijgen en melding maken bij de politie.

6. Doe altijd aangifte

Zelfs als je geen daadwerkelijke schade hebt geleden, is het belangrijk om melding of aangifte te doen. Zo kan de politie patronen herkennen, onderzoeken of er sprake is van een bende of georganiseerde groep, en voorkomen dat anderen de dupe worden. Combineer je aangifte eventueel met extra details zoals hoe de personen eruitzagen, welk voertuig ze gebruikten of welke naam ze gebruikten aan de telefoon.

Wat is vulnerability management?

Misschien klinkt ‘vulnerability management’ als een technisch en IT-gericht begrip, maar het heeft raakvlakken met hoe je in de fysieke wereld met risico’s omgaat. De term betekent letterlijk ‘kwetsbaarheidsbeheer’ en verwijst naar het proces van het identificeren, prioriteren en oplossen van kwetsbaarheden in je beveiliging. In een digitale context kan het gaan om softwarefouten, onveilige configuraties of gedateerde systemen.

In het kort bestaat vulnerability management uit de volgende stappen:

  • Identificatie: door middel van scans, tools en inventarisaties worden alle mogelijke zwaktes in een netwerk, applicatie of systeem in kaart gebracht.
  • Prioritering: niet alle risico’s zijn even groot. Er wordt gekeken naar de ernst van de kwetsbaarheid (bijvoorbeeld op basis van de Common Vulnerability Scoring System, CVSS) en naar de impact voor de organisatie.
  • Verhelpen: de kwetsbaarheden worden opgelost door middel van patches, updates of configuratiewijzigingen.
  • Validatie: het is belangrijk om achteraf te controleren of het probleem inderdaad is verholpen en of er geen nieuwe risico’s zijn ontstaan.

Waarom is dit relevant in een artikel over nepagenten? Omdat het idee erachter vergelijkbaar is. Een organisatie of een individu moet bekend zijn met de risico’s, een strategie hebben om deze te minimaliseren en continu blijven monitoren of er nieuwe bedreigingen opduiken. Net zoals je je woning beveiligt met sloten en alarmen, moet je in de digitale wereld je systemen up-to-date houden. In beide gevallen ben je bezig met het verminderen van je ‘aanvalsoppervlak’ en het voorkomen dat criminelen een zwakke plek misbruiken.

Digitale veiligheid & parallellen tussen ‘nepagenten’ en digitale bedreigingen

Hoewel nepagenten in de eerste plaats een fysiek risico vormen – ze staan immers aan je deur of bellen je op – valt er een interessante parallel te trekken met digitale bedreigingen. Criminelen gebruiken in beide werelden vaak sociale engineering: het manipuleren van mensen zodat ze vertrouwelijke informatie prijsgeven of waardevolle zaken afstaan.

Bij phishingmails doet iemand zich bijvoorbeeld voor als een betrouwbare partij (een bank of overheidsinstantie) om jou te overtuigen je inloggegevens of creditcardinformatie achter te laten. Bij nepagenten gebeurt hetzelfde in de fysieke wereld, maar dan met politielogo’s, badges en telefoonnummers. De gemene deler is dat ze inspelen op angst, respect voor autoriteit en onwetendheid.

Heb je jouw digitale omgeving goed op orde, maar geef je in het echte leven zomaar je juwelen of pasjes mee aan een vreemde? Dan ben je alsnog slachtoffer geworden van oplichterspraktijken. Net zoals in de digitale wereld is het in de fysieke wereld essentieel om ‘patches’ aan te brengen in je defensie. Die patches zijn hier de voorzorgsmaatregelen en alertheid waarmee je je risico verkleint.

Ook in een digitale setting is vulnerability management van belang. Organisaties die hun systemen goed beveiligen, vormen minder aantrekkelijke doelwitten. Dit principe geldt ook voor individuen in de fysieke wereld: als je weet hoe nepagenten werken en je stelt kritische vragen, dan ben je een minder eenvoudig slachtoffer. Je vormt daarmee als het ware een ‘harde schil’ waarop criminelen liever niet hun tijd en energie verspillen.

Het belang van melding en aangifte

Aanmelding van nepagenten

Veel slachtoffers van nepagenten schamen zich of denken dat het geen zin heeft om aangifte te doen. Toch is het juist cruciaal om melding te maken van pogingen tot oplichting, ook al ben je er niet ingetrapt. Hierdoor ontstaat er een beter beeld van de schaal en de werkwijze van de criminelen. De politie kan patronen herkennen en informatie delen met andere instanties, waardoor er preventiever kan worden opgetreden.

In veel gevallen blijkt dat nepagenten serieel te werk gaan. Ze proberen op dezelfde dag of in dezelfde week meerdere slachtoffers te maken. Soms opereren ze in wisselende samenstellingen en verplaatsen ze zich snel van de ene naar de andere stad. Door aangifte te doen of een melding te maken, zorg je ervoor dat de opsporingsdiensten gerichter kunnen zoeken, kentekens kunnen uitzetten of extra surveilleren in bepaalde wijken.

Een ander voordeel van aangifte doen is dat je misschien een kleine kans hebt om je gestolen eigendommen terug te krijgen. Als de politie een verdachte aanhoudt en er sieraden of andere spullen worden gevonden, kan men nagaan of deze goederen bij jou vandaan komen. Vooral als je goede beschrijvingen of serienummers kunt geven, vergroot je de kans dat jouw bezittingen worden terugbezorgd.

Ook voor de verzekering kan het relevant zijn of er wel of geen officiële aangifte is gedaan. Sommige verzekeraars vereisen een proces-verbaal van de politie om bepaalde schadevergoedingen uit te keren. Door te verzuimen melding te maken, kun je dus ook nog eens financieel nadeel ondervinden.

Toekomstperspectief: waar gaat het heen met nepagenten en fraude?

De kans is groot dat nepagenten en andere vormen van oplichting in de toekomst blijven bestaan of misschien zelfs verder toenemen. Cybercriminaliteit is bijvoorbeeld al jaren in opmars en ook oplichters die zich fysiek voordoen als agenten, blijven nieuwe manieren vinden om goedgelovige of kwetsbare mensen te misleiden.

Er zijn verschillende ontwikkelingen die hierop van invloed kunnen zijn:

1. Technologische tools en deepfakes

Waar men zich vroeger nog beperkte tot een nep badge of nep telefoontje, kan men tegenwoordig gebruikmaken van geavanceerde technieken. Denk aan deep fakes die videobeelden manipuleren, of spoofde telefoonnummers waardoor het lijkt alsof je daadwerkelijk door de politie gebeld wordt. Deze technologie kan in de verkeerde handen een krachtig wapen zijn om mensen te misleiden.

2. Verplaatsing van fysieke naar digitale fraude

Steeds meer zaken regelen we online. Oplichters die zich voordoen als agenten, hoeven dus niet altijd meer fysiek aan de deur te verschijnen. Ze kunnen zich in e-mails, chatberichten of telefoongesprekken net zo goed voordoen als een ambtenaar of politiefunctionaris. Hierdoor wordt het moeilijker om op non-verbale signalen te letten die in een face-to-face ontmoeting wellicht zouden verraden dat er iets niet in de haak is.

3. Verbeterde voorlichting en bewustwording

Gelukkig groeit ook de bewustwording in de samenleving. Door campagnes, nieuwsberichten en waarschuwingen van de echte politie komt er meer kennis bij burgers terecht. Mensen worden kritischer en durven sneller te vragen naar legitimatie of te bellen naar een officieel nummer voor verificatie. Dit kan het criminelen lastiger maken om succes te boeken.

4. Intensievere samenwerking tussen instanties

Verschillende instanties kunnen de krachten bundelen om nepagenten op te sporen en te stoppen. Denk aan samenwerking tussen de politie, gemeenten, banken en telefoniebedrijven. Door snel gegevens uit te wisselen over verdachte praktijken kan men criminelen opsporen, nummerverzoeken blokkeren of waarschuwingen uitdoen.

5. Parallellen met fysieke beveiliging en kwetsbaarheidsbeheer

Net als bij digitale kwetsbaarheden is er sprake van een continue wapenwedloop. Criminelen vinden nieuwe methodes, terwijl politie en burgers betere beveiliging en voorlichting ontwikkelen. Dit proces zal zich blijven herhalen. Vergelijk het met antivirussoftware die elke dag updates krijgt, omdat er elke dag nieuwe virussen verschijnen. Oplichters evolueren en daarom moeten wij dat ook blijven doen.

Kortom, we kunnen verwachten dat nepagenten en soortgelijke oplichters altijd wel in beweging blijven. Het is daarom zaak om alert te zijn, je kennis up-to-date te houden en te investeren in zowel fysieke als digitale veiligheid.

Conclusie

Nepagenten ook wel valse politieagenten of ‘onechte agenten’ genoemd maken deel uit van een bredere wereld van fraude en oplichting. Hun kracht schuilt in het vertrouwen dat mensen hebben in officiële instanties. Door zich uit te geven als politiefunctionarissen, weten ze soms huizen, bankrekeningen en persoonlijke gegevens binnen te dringen. Gelukkig zijn er duidelijke signalen waarmee je nepagenten kunt ontmaskeren: vraag om legitimatie, bel bij twijfel direct de politie en geef nooit zomaar waardevolle bezittingen of informatie af.

Recente gebeurtenissen, zoals de aanhoudingen in Eindhoven op 07 februari 2025, laten zien dat de aanpak vruchten kan afwerpen: alertheid van burgers en goede samenwerking met de echte politie leiden tot resultaten. Daarnaast is het doen van melding en aangifte cruciaal om deze criminaliteit terug te dringen en waardevolle goederen (soms) te kunnen terugvinden.

Wanneer we de parallel doortrekken naar de digitale wereld, dan zien we dat cybercriminelen gebruikmaken van soortgelijke tactieken om ons vertrouwen te winnen en onze systemen te misleiden. Het concept van vulnerability management (kwetsbaarheidsbeheer) helpt organisaties en individuen om continu hun beveiliging te toetsen en te verbeteren. Op dezelfde manier kunnen we in onze fysieke omgeving waakzaam blijven, onszelf informeren en onze veiligheid verhogen door voorzorgsmaatregelen.

De vraag is dus niet of we ooit nog met nepagenten te maken krijgen, maar hoe we ons erop voorbereiden. Door kennis, bewustwording en samenwerking kunnen we deze vorm van criminaliteit de baas blijven. In een wereld die steeds sneller digitaliseert en waar criminelen steeds creatiever worden, is het des te belangrijker om alert te blijven en onze kwetsbaarheden zowel digitaal als fysiek te minimaliseren.

Trap er niet in: geef nooit persoonlijke informatie of waardevolle eigendommen af aan personen die zich voordoen als agenten, maar die niet voldoen aan de criteria van een echte politiefunctionaris. Gebruik je gezonde verstand en bel bij twijfel altijd direct de politie. Uiteindelijk heeft iedereen hierin een rol te spelen: burgers, media, handhavingsinstanties en beveiligingsorganisaties. Samen kunnen we de slagkracht van nepagenten beperken en onze samenleving een stuk veiliger maken.

Om te benadrukken hoe belangrijk het is om alert te blijven, gaan we nu nog dieper in op de risico’s die nepagenten met zich meebrengen en geven we een uitweiding over verschillende invalshoeken, statistieken en praktische handvatten. Op basis van verschillende bronnen uit kranten, tijdschriften en online platforms blijkt dat een aanzienlijk deel van de bevolking ooit wel eens geconfronteerd is met een vorm van fraude of oplichting. Onderzoek wijst uit dat ouderen daar extra gevoelig voor zijn, omdat zij minder gewend zijn aan de moderne vormen van fraude die zich snel ontwikkelen. Wanneer men bovendien opgroeide in een tijd waarin de autoriteit van de politie zelden in twijfel werd getrokken, is de drempel om een vermeende agent binnen te laten of te geloven wat deze persoon zegt, veel lager.

Het fenomeen nepagenten kun je ook koppelen aan het bredere begrip ‘social engineering’. Dit is een overkoepelende term voor allerlei tactieken waarmee criminelen mensen manipuleren om informatie prijs te geven of acties te ondernemen die tegen hun eigen belang ingaan. Zo maken hackers in de digitale wereld gebruik van phishingmails of valse websites, terwijl nepagenten in de fysieke wereld overtuigend overkomen in gesprekken of aan de deur. In beide gevallen speelt psychologische manipulatie een doorslaggevende rol. De mens wordt gezien als de ‘zwakste schakel’ in de beveiliging, of dat nu gaat om digitale netwerken of de voordeur van je huis.

Als we dieper ingaan op de psychologische aspecten, dan valt op dat nepagenten vaak inspelen op gevoelens van angst, urgentie en vertrouwen. Zij schetsen een dreigende situatie waarin het slachtoffer bang wordt gemaakt. Tegelijkertijd bieden ze zichzelf aan als de oplossing: “Geef uw kostbaarheden maar aan ons, dan bent u veilig.” De combinatie van een geloofwaardige autoriteit rol (de politie) en de gecreëerde angst zorgt ervoor dat mensen sneller in hun verhaal trappen. Dit is vergelijkbaar met phishingmails waarin staat dat je bankrekening geblokkeerd zal worden als je niet direct inlogt op een ‘beveiligde website’ (die in werkelijkheid van de oplichter is). Het onderliggende mechanisme is hetzelfde: men hoopt dat je in paniek raakt en doet wat er wordt gevraagd.

Nepagenten en telefoonfraude

Een ander aspect is dat criminelen voortdurend van strategie veranderen om hun slagingskans te vergroten. Als bijvoorbeeld in de media veel wordt gewaarschuwd voor ‘telefoonfraude met nepagenten’, kunnen ze overstappen op een nieuwe aanpak, zoals het sturen van valse brieven of het combineren van digitale en fysieke trucs. Daarom is het van belang dat niet alleen de politie, maar ook burgers actief blijven informeren over de nieuwste trends en tactieken die criminelen gebruiken. Dat begint bij het regelmatig lezen van nieuwsberichten, het volgen van waarschuwingen via officiële kanalen en het delen van ervaringen met vrienden, familie en buren.

We zien ook dat steeds meer mensen online hun verhalen delen, bijvoorbeeld op forums of sociale media, wanneer ze te maken hebben gehad met nepagenten of andere vormen van fraude. Daar kunnen nuttige tips uit voortkomen en het zorgt voor bewustwording bij een breed publiek. Tegelijkertijd kunnen criminelen ook meekijken, waardoor ze leren hoe ze nog subtieler te werk kunnen gaan. Zo is er een constante wisselwerking tussen het ‘innovatievermogen’ van de criminelen en de preventieve maatregelen die burgers en autoriteiten nemen.

Vanuit economisch perspectief is de strijd tegen fraude en oplichting geen kleinigheid. Jaarlijks gaat er wereldwijd een gigantisch bedrag verloren aan fraude, oplichting en cybercrime. Hoewel er geen exacte cijfers voorhanden zijn specifiek voor nepagenten in Nederland, kan worden aangenomen dat de totale schade in de miljoenen euro’s loopt als je alle vormen van oplichting meerekent. Het is dan ook niet verwonderlijk dat verzekeraars, banken en overheid samen optrekken om deze schade te beperken en de daders op te sporen.

Een mogelijke reactie hierop is de verdere professionalisering van de politie en de inzet van specialistische opsporingsteams die zich richten op fraude in het algemeen. Daarnaast groeien de mogelijkheden voor forensisch onderzoek. Denk aan het traceren van telefoonsignalen, het analyseren van camerabeelden en de groeiende competentie bij rechercheteams om digitale sporen te volgen. Door dergelijke middelen te combineren kunnen criminelen soms in de kraag worden gevat, zoals in het voorbeeld uit Eindhoven. Het blijft echter essentieel dat ook burgers alert zijn en tijdig melding maken, omdat de politie lang niet alles kan zien of volgen zonder input van de samenleving.

Ook de rol van preventie neemt toe. Net zoals je in een digitale context firewalls, virusscanners en intrusion detection systems hebt, zie je in de fysieke wereld een toename van voorlichtingscampagnes, buurt apps en netwerken van Burgernet of vergelijkbare initiatieven. Via deze kanalen worden burgers snel geïnformeerd als er verdachte situaties zijn gesignaleerd. Soms wordt er zelfs een signalement of kenteken rondgestuurd, wat de pakkans voor oplichters aanzienlijk vergroot. Het is dan ook raadzaam om je in te schrijven voor dit soort preventieve diensten in je eigen buurt of gemeente.

Wanneer we de brug maken naar vulnerability management, wordt duidelijk dat het niet puur een IT-kwestie is, maar een mentaliteit die ook in het dagelijkse leven toepasbaar is. Het gaat om het structureel identificeren van bedreigingen (bijvoorbeeld door melding van verdachte situaties), het beoordelen van de ernst (welk risico loop ik?), het treffen van maatregelen (dichter bij huis: extra sloten, deurspion, geen onbekenden binnenlaten) en vervolgens evalueren of die maatregelen effectief zijn. Die cyclus herhaalt zich continu, omdat de dreiging evolueert. Zo kan iemand die bewust is van nepagenten ooit nog ten prooi vallen aan een ander soort oplichting als die persoon niet up-to-date is met nieuwe trends.

Een stap die vaak wordt onderschat, is het verzamelen en analyseren van data over incidenten. Net zoals cyberbeveiligers statistieken bijhouden over hacks en datalekken, kan het bij fysieke oplichting nuttig zijn om te documenteren wat er gebeurde, hoe de oplichters te werk gingen, wat het doelwit was en welke smoes werd gebruikt. Als dit soort gegevens systematisch wordt verzameld, ontstaat een duidelijk beeld van de modus operandi van fraudeurs. Op basis daarvan kunnen gerichte campagnes worden opgesteld of kunnen autoriteiten maatregelen nemen om de meest kwetsbare doelgroepen te beschermen.

Een voorbeeld: als uit data blijkt dat nepagenten vooral actief zijn rond de 15e van de maand (wanneer veel ouderen hun pensioen ontvangen), kan er in die periode extra worden gewaarschuwd. Ook kunnen er tips worden gegeven aan senioren, zoals het tijdelijk laten bewaren van contant geld op een veiligere plek of het inschakelen van familieleden bij (telefonische) verificatie. Op die manier komt ‘data-driven besluitvorming’ ook in de strijd tegen nepagenten tot uiting.

Nog een belangrijk punt is de emotionele impact op slachtoffers. Mensen die zijn opgelicht door nepagenten kunnen zich enorm schamen. Ze hebben het gevoel dat ze niet alleen spullen of geld zijn verloren, maar ook hun eigenwaarde of trots. Ze dachten de politie te kunnen vertrouwen, maar zijn in plaats daarvan bedrogen. Deze schaamte kan leiden tot stilte, waardoor de kans op herhaling toeneemt en de daders kunnen doorgaan. Het is cruciaal dat we dit stigma doorbreken en duidelijk maken dat je altijd melding moet doen, ook als je achteraf denkt dat je ‘naïef’ bent geweest. Juist door openheid te geven, help je de gemeenschap om de opsporing te verbeteren.

In bredere zin hebben nepagenten ook impact op het vertrouwen in de echte politie. Mensen kunnen achterdochtiger worden wanneer ze een echte agent tegenover zich hebben, wat de relatie tussen burger en politie kan schaden. Dit is een maatschappelijk probleem, omdat een goede samenwerking en vertrouwen in de politie essentieel zijn voor handhaving en veiligheid. Daarom zetten autoriteiten vaak extra in op voorlichting, om duidelijk te maken hoe je een echte agent kunt herkennen, wanneer je alert moet zijn en dat je altijd mag vragen om verificatie. In een goed functionerende democratie is het geen taboe om een agent even te controleren.

Als we alles bij elkaar optellen, ontstaat er een duidelijk beeld: nepagenten maken deel uit van een voortdurend veranderend fraudelandschap, waartegen we ons moeten wapenen door bewustwording, samenwerking en snelle informatie-uitwisseling. De analogie met vulnerability management is treffend omdat beide uitgaan van een cyclisch proces van detectie, beoordeling, mitigatie en evaluatie. Zowel fysieke als digitale bedreigingen vereisen een proactieve benadering, en in beide gevallen ben je nooit 100% veilig. Maar door goed geïnformeerd te zijn, de juiste maatregelen te nemen en samen te werken met betrouwbare instanties, kun je de risico’s aanzienlijk verminderen.

Tot slot is het nuttig om te wijzen op het belang van educatie voor de jongere generatie. Hoewel jongeren misschien minder snel fysiek bezoek van nepagenten krijgen, worden ook zij benaderd via sociale media en andere digitale kanalen. Het concept van oplichting en social engineering zou daarom opgenomen moeten worden in het schoolcurriculum, zodat kinderen al vroeg leren hoe ze signalen van fraude kunnen herkennen. Zo maken we de komende generaties weerbaarder tegen zowel fysieke als digitale vormen van bedrog.

Al deze aspecten dragen bij aan een omvattend beeld van het fenomeen nepagenten en de manieren waarop we ons ertegen kunnen wapenen. We hebben gezien dat het probleem veel meer omvat dan enkel een ‘babbeltruc’. Het raakt aan psychologische manipulatie, digitale technieken, maatschappelijke samenwerking en zelfs de relatie tussen burger en politie. De kernboodschap blijft echter hetzelfde: blijf kritisch, controleer, geef nooit zomaar waardevolle eigendommen af en bel direct de politie als je onraad ruikt. Alleen door samen alert te blijven, kunnen we nepagenten de wind uit de zeilen nemen en de schade, zowel financieel als emotioneel, tot een minimum beperken.