Wat is accijns op tabak?
Accijns op tabak, ook wel rookaccijns of tabaksheffing genoemd, is een verbruiksbelasting die bij verkoop van sigaretten, sigaren, shag en andere tabakswaren door de overheid wordt geheven. Het doel is tweeledig: inkomsten genereren en het rookgedrag terugdringen. Met elke prijsverhoging daalt daarnaast het aantal rokers, wat leidt tot gezonde winst voor maatschappij en budget.
Het begrip ’tabaksbelasting’ omvat zowel een percentage van de verkoopprijs als een vast bedrag per 1 000 sigaretten. Wij zien dat deze combinatie resulteert in een stabielere bron van inkomsten, ongeacht prijsfluctuaties.
Historie van accijns op tabak
De eerste accijns op tabak in Europa dateert uit de 17e eeuw. Destijds werd rookbare tabak belast om ook al de staatskas te spekken. In de loop der tijd groeide de tabaksbelasting uit tot een belangrijk instrument van volksgezondheid. Tijdens en na de Tweede Wereldoorlog verhoogden vele landen de heffing om vervolgens de oorlogsschulden af te lossen.
Tegenwoordig gebruikt de EU tabaksaccijns niet alleen voor budgettaire doeleinden, maar ook als preventiemiddel. Zo maakte het Europees Parlement in 2011 duidelijke afspraken over minimumniveaus en maatregelen tegen smokkel.
Waarom wil de EU accijns op tabak innen?
Begrotingstekort en nieuwe inkomsten
De EU‑begroting groeit van 1 200 miljard naar 2 000 miljard euro tegen 2034. Om nationale bijdragen – nu 1,1 % – niet uit de hand te laten lopen, zoekt de Europese Commissie alternatieve inkomstenbronnen. Vanaf 2028 stijgt dit naar 1,26 %, maar dat is onvoldoende.
Prioriteiten: klimaat, grensbewaking en concurrentie
Met extra middelen wil de EU:
- Grensbewaking verdrievoudigen
- Klimaat- en biodiversiteitsprojecten ondersteunen
- Innovatie en concurrentiekracht versterken
Zo komt er namelijk jaarlijks 58,5 miljard euro extra beschikbaar, waarvan een deel uit accijns op tabaksproducten vloeit.
Effect op gezondheid en economie
Gezondheidswinst door prijsprikkel
Onderzoek toont aan dat elke 10 % prijsverhoging daarnaast tot 4 % minder rokers.
Wij merken dat bovendien vooral jongeren reageren op hogere tabaksprijzen. Zo nemen ziektelasten en zorgkosten significant af.
Economische impact
Extra accijnsinkomsten vormen eveneens een stabiele bron voor duurzame investeringen. Daardoor kunnen gemeenschappen profiteren van betere infrastructuur en groene projecten.
Tegelijkertijd groeit de tabaksindustrie minder hard, wat leidt tot afname van maatschappelijke schade.
Sociaal-maatschappelijke voordelen
Wanneer rookgedrag daalt, verbeteren arbeidsproductiviteit en levensverwachting. Dit vertaalt zich in lagere uitkeringen en hogere belastingopbrengsten op lange termijn.
Werking van accijns op tabak
EU‑richtlijn minimumniveau
De Tabaksaccijnzenrichtlijn schrijft voor dat lidstaten minimaal 60 % van de verkoopprijs als percentage heffen plus een vast bedrag per 1 000 sigaretten. Landen mogen extra nationale toeslagen opleggen.
Doorstroom naar EU‑begroting
Het nieuwe voorstel regelt dat vervolgens een deel van de nationale accijns direct naar Brussel gaat. Zo investeert de EU in gemeenschappelijke doelen zonder nationale begrotingen zwaarder te belasten.
Controle en handhaving
Strikte samenwerking tussen douane, politie en daarnaast EU‑agentschappen voorkomt smokkel. Wij zien dat digitale tracering van sigarettenpakjes helpt om illegale handel terug te dringen.
Case studies uit Europa bij accijns op tabak
Ierland: voorbeeldfunctie
In Ierland steeg eveneens de accijns, tussen 2013 en 2020 met 30 %. Het rookpercentage daalde van 20 % naar 16 %. Lokale ondernemers investeerden budget in bewustwordingscampagnes, wat resulteerde ook in een verdere daling onder jongeren.
Frankrijk: gecombineerde aanpak
Frankrijk combineerde accijnsverhoging met neutrale verpakkingen en ook strengere rookverboden. Dat leidde vervolgens tot een totale rookdaling van 5 % in vier jaar. De overheid reserveerde tabaksinkomsten voor gezondheidszorg en klimaatprojecten.
Nederland: gematigde stijging
In Nederland ging de prijs van een pakje sigaretten in 2024 ook al met 25 % omhoog. Wij merken dat rokers overstappen op minder schadelijke alternatieven zoals vaping. Ondernemers bieden nu steeds vaker nicotineloos producten aan.
Uitdagingen en risico’s door accijns op tabak
Risico op smokkel
Hogere prijzen kunnen illegale handel stimuleren. Daarom zijn grensoverschrijdende controles en informatie-uitwisseling essentieel om smokkel en zwarte markthandel te beperken.
Nationale soevereiniteit
Sommige lidstaten vrezen daarnaast verlies van belastingautonomie. Zij willen zelf bepalen welke prioriteiten met accijnsmiddelen worden gefinancierd.
Sociale gevolgen door accijns op tabak
Critici stellen dat accijns onevenredig zwaar vallen op lagere inkomens. Daarom pleiten experts voor gerichte compensatiemaatregelen, zoals tegemoetkomingen voor kansarme groepen.
Praktische tips voor ondernemers bij accijns op tabak
- Communiceer prijsaanpassingen duidelijk naar klanten
- Ontwikkel aantrekkelijke loyaliteitsprogramma’s voor alternatieve producten
- Investeer in voorlichting over minder schadelijke opties
- Werk samen met brancheorganisaties voor gemeenschappelijke aanpak
- Volg relevante EU‑richtlijnen en nationale regels nauwgezet
Veel winkeliers zien ten slotte dat persoonlijke service en productdiversiteit de klanttevredenheid verhogen, zelfs bij hogere verkoopprijzen.
Veelgestelde vragen over accijns op tabak
Wat verandert er in 2028 precies?
Vanaf 2028 stijgt de nationale bijdrage van lidstaten van 1,1 % naar 1,26 %. Daarnaast vloeit een deel van de accijns op tabaksproducten rechtstreeks naar de EU‑begroting.
Hoeveel extra inkomen levert dit op?
De EU rekent op ongeveer 58,5 mld. euro per jaar. Dat geld ondersteunt ook projecten voor klimaat, grensbewaking en innovatie.
Wat betekent dit voor consumenten?
Consumenten betalen al met al iets meer per pakje sigaretten. Daardoor dalen de rookcijfers, wat de volksgezondheid ten goede komt.
Kan smokkel worden voorkomen?
Met strengere controles, digitale tracering en samenwerking tussen lidstaten wordt smokkel ten slotte actief bestreden.